Πριν λίγες μέρες ήρθε στο φως της δημοσιότητας η παραδοχή του Αντιπεριφερειάρχη Αττικής κ. Χ. Καπάταη και του στελέχους του ΑΚΤΟΡΑ κ. Ρ. Ξαρχάκου ότι τα αντιπλημμυρικά έργα που είχαν σχεδιαστεί στο πλαίσιο της ανάπλασης του φαληρικού όρμου, τα οποία χρηματοδοτεί η Περιφέρεια, είναι ανεπαρκή σύμφωνα με τα δεδομένα που με τραγικό τρόπο προέκυψαν μετά τις καταστροφικές πλημμύρες της Μάνδρας.
Ειδικότερα, σύμφωνα με την μελέτη του Υπουργείου Περιβάλλοντος η οποία αναθεωρήθηκε μετά τις πλημμύρες του Νοεμβρίου του 2017 (1η ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΛΕΚΑΝΩΝ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΠΟΤΑΜΩΝ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΟΣ ΑΤΤΙΚΗΣ, ΦΕΚ Β/4672/2017), ο όγκος των υδάτων από τον οποίο θα έπρεπε να προστατευθεί η συγκεκριμένη περιοχή του φαληρικού όρμου πενταπλασιάστηκε.
Έτσι, η πρόβλεψη που είχε γίνει από τον ανάδοχο του έργου, η οποία έγινε δεκτή και χρηματοδοτήθηκε από την περιφέρεια, αποδείχθηκε περίτρανα ότι ήταν παντελώς ανεπαρκής. Με άλλα λόγια, υπήρχε πολύ σοβαρός κίνδυνος εξαιτίας την ανεπάρκειας των αντιπλημμυρικών έργων στον φαληρικό όρμο, ακόμη και μετά την «ανάπλαση», οι Τζιτζιφιές και το Μοσχάτο να βρίσκονταν στο έλεος πλημμυρών. Η μελέτη του Υπουργείου Περιβάλλοντος κατέδειξε αυτό που και με γυμνό μάτι είναι εμφανές στο φαληρικό όρμο: ότι οι κατοικημένες περιοχές του Νέου Φαλήρου, του Μοσχάτου και των Τζιτζιφιών, οι οποίες βρίσκονται, όπως είναι φυσικό, λίγο πάνω από τη στάθμη της θάλασσας, αποκλειόμενες με ένα επιπλέον τσιμεντένιο τείχος από τη θάλασσα, έχουν τον κίνδυνο να πλημμυρίζουν.
Η νέα σύμβαση για ενίσχυση των αντιπλημμυρικών έργων, που θα χρηματοδοτηθεί και πάλι από την Περιφέρεια με 18 εκ. ευρώ, αποκαλύπτει την πραγματική στόχευση ολόκληρου του έργου της «Ανάπλασης του Φαληρικού όρμου»: ότι όλα έγιναν και χρηματοδοτήθηκαν προκειμένου να κατασκευαστεί μεγαλύτερη αυλή για το Ίδρυμα Νιάρχου. Δε δόθηκε καμία σημασία στις ανάγκες των πολιτών, δε δόθηκε παρά μικρή σημασία στην πολιτική προστασία, καμία σημασία στην αισθητική και την ποιότητα ζωής των κατοίκων που χτίζονται μπροστά τους τσιμεντένια λόφοι, αλλά ολόκληρη η Περιφερειακή Αρχή προσαρμόστηκε στο πώς θα εξυπηρετήσει την εικόνα ενός επιχειρηματικού ομίλου.
Η εξέλιξη αυτή είναι μόνο η πιο πρόσφατη πράξη του δράματος του φαληρικού όρμου. Οι οργανωμένες παραλίες που υπήρχαν στο μήκος του Φαληρικού όρμου («Μπάτης», «Εδεμ») και νοτιότερα, ως και το ρέμα της Πικροδάφνης, αποτελώντας τόπο διαφυγής των Αθηναίων για πολλές δεκαετίες, εξαφανίστηκαν φυσικά ήδη τον πρώτο χρόνο της Δικτατορίας. Με την κατά 40% περίπου αύξηση των όρων δόμησης του παραλιακού μετώπου τον Αύγουστο του 1968, τα χαμηλά νεοκλασικά κτίρια του Φαλήρου γκρεμίστηκαν και στη θέση τους χτίστηκαν οι σημερινές πολυκατοικίες. Ταυτόχρονα, με την αλματώδη αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας και της αντιπαροχής, οι παραλιακοί Δήμοι αναπτύχθηκαν οικοδομικά ραγδαία. Η δικτατορική κυβέρνηση φρόντισε τα μπάζα από όλη αυτή τη δραστηριότητα να συγκεντρωθούν στο παραλιακό μέτωπο, ειδικά από το Νέο Φάληρο μέχρι και τις Τζιτζιφιές. Με τον τρόπο αυτό χάθηκαν οι παραλίες και στη θέση τους δημιουργήθηκαν και τεράστιοι χωμάτινοι λόφοι. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε και η νέα παραλιακή λεωφόρος, εξαρχής υπερυψωμένη σε σχέση με τη γραμμή του εδάφους των παραλιακών Δήμων.
Μέχρι και την περίοδο της προετοιμασίας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004, το μέτωπο από το Νέο μέχρι το Παλαιό Φάληρο ήταν μια απέραντη λοφώδης χωματερή. Στις επόμενες δεκαετίες από την επταετία πραγματοποιήθηκαν ορισμένες οικοδομικές παρεμβάσεις που όμως δεν επανάφεραν την παραλία, ούτε βελτίωσαν την κατάσταση μπροστά από το Μοσχάτο και τις Τζιτζιφιές. Οικοδομήθηκε το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, διαπλατύνθηκε η παραλιακή, φτιάχτηκε ο αυτοκινητόδρομος του Κηφισού, χτίστηκε η μαρίνα του Φαλήρου, χτίστηκαν τα νέα γήπεδα και οι ναυταθλητικές εγκαταστάσεις, ορθώθηκε η Επλανάδα (πεζογέφυρα), γκρεμίστηκε ο Ιππόδρομος, ιδιωτικοποιήθηκε το Τροκαντερό και φτιάχτηκε η νέα μαρίνα του Φλοίσβου και η Πλατεία Νερού. Αλλά το παραλιακό μέτωπο από το ΣΕΦ μέχρι την Καλλιθέα, παρέμεινε μία τεράστια λοφώδης χωματερή, στην οποία μάλιστα προστέθηκαν τα μπάζα και όλων των παραπάνω έργων.
Ειδικά όταν στα τέλη της δεκαετίας του 1990 έγινε γνωστό πως ο Φαληρικός Όρμος, η περιοχή δηλαδή από το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας έως το Δέλτα Φαλήρου, προορίζεται για Ολυμπιακός πόλος, πολλοί ήταν εκείνοι που πίστεψαν πως η παραμελημένη έκταση επρόκειτο να αξιοποιηθεί ουσιαστικά. Η αναβάθμιση της έκτασης όταν ο φαληρικός όρμος πράγματι εντάχθηκε στους σχεδιασμούς των ολυμπιακών αγώνων, περιορίστηκε στην ανέγερση των ολυμπιακών εγκαταστάσεων, δίχως να υλοποιηθεί το σχέδιο που εκπόνησε τότε ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας για το υποτιθέμενο «άνοιγμα» της πόλης στη θάλασσα και αντιπλημμυρική θωράκιση.
Στη συνέχεια, τον Ιανουάριο του 2007 ο τότε Δήμαρχος της Καλλιθέας και ο Υπουργός ΠΕΧΩΔΕ υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας για την παραχώρηση του οικοπέδου του Ιπποδρόμου στο Ίδρυμα Νιάρχου, πάρα τις αντιδράσεις των Καλλιθεωτών. Τον Αύγουστο του 2009 κυρώνεται η «Σύμβαση Δωρεάς» μεταξύ του «Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος» και του Ελληνικού Δημοσίου για το «Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος». Το ελληνικό κράτος προσφέρει έκταση 283 στρεμμάτων στο Ίδρυμα, για να κατασκευάσει το Κέντρο, με έξοδα που εκτιμώνται στα 440 εκατ. ευρώ. Φυσικά η τότε κυβέρνηση και τα ΜΜΕ παρουσίασαν τη συμφωνία αυτή ως μεγαλειώδη και φιλεύσπλαχνη δωρεά ενός «εθνικού ευεργέτη» προς τον πολιτισμό της χώρας. Στην πραγματικότητα, ούτε το «Κέντρο Πολιτισμού» είναι δημόσιο ούτε ο Νιάρχος μένει χωρίς οφέλη.
Σύμφωνα με τη Σύμβαση (ν.3785/2009), η διαχείριση του Κέντρου Πολιτισμού ανατίθεται σε έναν φορέα ιδιωτικού δικαίου (ανώνυμη εταιρεία), η οποία φυσικά απολαμβάνει σημαντικών προνομίων, όπως η απαλλαγή της από «κάθε φύσης φόρους» εκτός Φ.Π.Α. και ανταποδοτικών τελών. Ταυτόχρονα, η εταιρεία αυτή χρηματοδοτείται και από Υπουργείο Οικονομικών, δηλαδή από δημόσιο χρήμα. Πέραν αυτών, η Εθνική Βιβλιοθήκη και η Εθνική Λυρική Σκηνή που φιλοξενούνται πλέον σε ένα «δημόσιο κτίριο», είναι υποχρεωμένες να πληρώνουν ενοίκιο για την παραμονή τους εκεί. Η Σύμβαση προβλέπει ότι η εταιρεία που θα διαχειρίζεται το Κέντρο Πολιτισμού θα λαμβάνει ««έσοδα από την παροχή ολοκληρωμένων υπηρεσιών προς την Ε.Β.Ε. και την Ε.Λ.Σ. καθώς και από την εκμετάλλευση των υποδομών του Κ.Π. και την παροχή υπηρεσιών για την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών των υποδομών αυτών». Και την ίδια στιγμή, ήδη υλοποιούνται και στις δύο αυτές δομές προγράμματα ευέλικτης απασχόλησης, καθεστώς για το οποίο τα σωματεία της Λυρικής και της Βιβλιοθήκης έχουν πολλές φορές διαμαρτυρηθεί.
Στην ουσία αυτό που υλοποιήθηκε στον παλιό Ιππόδρομο, δεν είναι παρά μία βιτρίνα για τον εφοπλιστή και μια κτιριακή υποδομή που στο μέλλον μπορεί πια να μην είναι δημόσια αλλά εντελώς ιδιωτική
Με αυτά τα
δεδομένα λοιπόν, ήδη από το 2010 επανήλθε στο προσκήνιο
το όραμα της ανάπλασης ευρύτερα του φαληρικού όρμου. Φυσικά, το όλο σχέδιο
εκπονήθηκε από τον Νιάρχο, με σκοπό να επεκτείνει την «αυλή» του κτιρίου του σε
ολόκληρο το φαληρικό όρμο. Ούτε μία στιγμή δεν αποτέλεσε αντικείμενο σχεδιασμού
των κυβερνήσεων η αντιπλημμυρική ανάγκη, ή το πραγματικό άνοιγμα των παράλιων
Δήμων στην παραλία. Η κυβέρνηση Σαμαρά επιχείρησε να εντάξει το σχέδιο του Νιάρχου στη
χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ το 2014, ωστόσο η εποπτεύουσα αρχή των ευρωπαϊκών
κονδυλιών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, απέρριψε το σχέδιο επειδή το θεώρησε ως έργο
όχι αναγκαίο αλλά «καλλωπιστικό», αναγνωρίζοντας δηλαδή την αλήθεια. Το ίδιο
είχε πράξει και για την (χρηματοδοτημένη από το Ίδρυμα Ωνάση) μελέτη
πεζοδρόμησης της Πανεπιστημίου.
Εννοείται ότι η τότε αντιπολίτευση ΣΥΡΙΖΑ καθώς και η υποψήφια περιφερειάρχης Ρ.Δούρου κατακεραύνωναν το σχέδιο παραχώρησης της έκτασης αυτής στο Νιάρχο. Η επιμονή όμως του εφοπλιστή και η ανάγκη του ΣΥΡΙΖΑ και της Περιφερειάρχη (πλέον) να εξυπηρετήσει τα εγχώρια επιχειρηματικά συμφέροντα, έφερε τον Αύγουστο του 2016 την αλήθεια στην επιφάνεια: το μεγαλύτερο κομμάτι της περιοχής, περίπου 500 στρέμματα, ανατίθεται στην αρμοδιότητα της Περιφέρειας Αττικής. Λίγους μήνες αργότερα είχε ολοκληρωθεί ο διαγωνισμός και τον Φεβρουάριο του 2017 η Περιφέρεια κάνει δεκτή την προσφορά του ΑΚΤΟΡΑ για την πρώτη φάση του έργου ανάπλασης του Φαληρικού Όρμου. Η πρώτη αυτή φάση περιλαμβάνει συνοπτικά:
Τη νέα δήθεν «υπογειοποιημένη» παραλιακή λεωφόρο, η οποία θα μετατοπιστεί από 40 έως 90 μέτρα σε όλο το μήκος της από το ΣΕΦ μέχρι το Δέλτα Φαλήρου. Ο δρόμος, με 3 λωρίδες κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση, συν μια ΛΕΑ, θα κατέβει περίπου 4 μέτρα από την τρέχουσα επιφάνεια, ενώ σηκώνεται και σε ύψος για τα φορτηγά, γι’ αυτό και με την ολοκλήρωση ουσιαστικά θα σχηματιστεί λόφος, που θα υπερβαίνει σε ύψος τη σημερινή λεωφόρο. Το τσιμεντένιο τείχος δηλαδή που ήδη είναι ορατό, υποτίθεται ότι θα καλυφθεί με χώμα και γρασίδια. Ο νέος δρόμος, η δήθεν «υπογειοποιημένη» λεωφόρος δηλαδή, είναι ένα υπέργειο και όχι υπόγειο τούνελ. Στη συνέχεια θα καταστραφεί ο υπάρχων δρόμος, προκειμένου από κάτω να κατασκευαστούν τα κανάλια, αυτά που κρίθηκαν δηλαδή ανεπαρκή, όπως προαναφέραμε.
Έπειτα, στη Β’ Φάση του έργου, η οποία φυσικά δεν έχει δημοπρατηθεί ακόμα, θα δημιουργηθεί χώρος πρασίνου, ο οποίος μάλιστα θα περιλαμβάνει λίγα δέντρα (αφού από κάτω θα έχει τσιμέντα) και πολλούς θάμνους. Οι εργασίες αυτές μάλιστα θα έχουν ως αποτέλεσμα και την επαναχάραξη της γραμμής του τραμ (φάληρο-τροκαντερό), που δεν έκλεισε ούτε δέκα χρόνια ζωής, με τεράστιο κόστος.
Επίσης, στο όνομα της δήθεν πρόσβασης των πόλεων στη θάλασσα, έχουν σχεδιαστεί δύο γεφυρώσεις των 300 μέτρων, σε Καλλιθέα και Μοσχάτο, ώστε να υπάρχει προσβασιμότητα από τους πολίτες, από την πλευρά του πεζοδρομίου της παράπλευρης Λ. Ποσειδώνος, μέχρι τη θάλασσα. Οι πεζογέφυρες αυτές θα έχουν τη μορφή της Εσπλανάδας, δηλαδή και αυτές θα είναι τεράστιοι τσιμεντένια όγκοι. Τα δε ολυμπιακά ακίνητα, που θα καθαιρούνταν μετά τους Ολυμπιακούς αγώνες, υποτίθεται ότι θα αξιοποιηθούν, φυσικά και πάλι από ιδιώτες για επιχειρηματικές χρήσεις, όπως ακριβώς συνέβη και στην πλευρά της μαρίνας στο Τροκαντερό..
Η πραγματικότητα λοιπόν του έργου είναι πολύ διαφορετική από αυτό που παρουσιάστηκε. Ούτε τα αντιπλημμυρικά έργα ήταν προτεραιότητα, ούτε η απευθείας πρόσβαση των παράλιων Δήμων στη θάλασσα, ούτε το πρασίνισμα. Η προτεραιότητα είναι να δημιουργηθεί μία τεράστια αυλή μπροστά από το ΚΠΙΣΝ, η οποία θα είναι ορατή μόνο από αυτό. Η δε θάλασσα θα είναι ορατή μόνο από την ταράτσα του. Εγκρίθηκε επιπλέον και η περαιτέρω δυνατότητα δόμησης ακόμη 4000 τ.μ. στη έκταση αυτή από το κάποτε λυόμενο στάδιο beach volley μέχρι το ΣΕΦ, δηλαδή κι άλλα τσιμέντα. Εννοείται, τέλος, ότι δεν προβλέπεται καμία παραλία, αλλά προβλήτες, τσιμέντα δηλαδή. Και το πρασίνισμα πάει για τη β’ φάση, στις ελληνικές καλένδες.
Οι ανάγκες όμως της περιοχής από το Νέο μέχρι το Παλιό Φάληρο ήταν και είναι πολύ σημαντικότερες από τις βιτρίνες για το ΚΠΙΣΝ. Το ότι ήταν απαραίτητα τα σημαντικά αντιπλημμυρικά έργα ήταν προφανές. Το ότι ήταν σημαντική η απευθείας πρόσβαση, δηλαδή χωρίς ενδιάμεσα τσιμεντένια ή χωμάτινα εμπόδια, των Δήμων στην παραλία ήταν προφανές. Το να δημιουργηθούν χώροι υψηλού πρασίνου και ελεύθερες ζώνες σε μια περιοχή όπου δεν υπάρχει απολύτως καμία εκτός απ’ τις πλατείες των γειτονιών, ήταν προφανές. Για την κ.Δούρου το μόνο προφανές ήταν να πάρει τη μελέτη του Ιδρύματος Νιάρχου για μεγαλύτερη αυλή και να τη χρηματοδοτήσει. Να φτιάξει μια βιτρίνα για τον εφοπλιστή και για την ίδια, διαθέτοντας τεράστια ποσά, αναγκαία σε έναν σωρό άλλων τομέων απόλυτης ανάγκης για τους πολίτες.
Ποια είναι η θέση της ΑΝΥΠΟΤΑΚΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ:
Απαιτούμε τη διαμόρφωση των πόλεων που ζούμε με βάση τις ανάγκες και τα συμφέροντα των κατοίκων της για ποιότητα ζωής. Αντιστεκόμαστε σε κάθε ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας σε κερδοσκοπικά συμφέροντα και απαιτούμε τη στήριξη και φροντίδα των δημόσιων χώρων, τη μετατροπή τους σε δημόσια προσβάσιμους χώρους πρασίνου, πάρκα, κοινόχρηστους και κοινωφελείς χώρους ήπιας ανάπτυξης, παιδικές χαρές και υποδομές για κοινωνική χρήση, σε χώρους πολιτισμού, άθλησης για τους πολίτες και ιδιαίτερα τους νέους.
Η Περιφερειακή Αρχή πρέπει να σταματήσει να χρηματοδοτεί αυτή τη βιτρίνα.
Στο Φαληρικό όρμο, δεν χρειάζονται άλλα τσιμέντα.
Χρειάζονται μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα, που να λαμβάνουν υπόψη τα πιο επίκαιρα κλιματολογικά δεδομένα.
Χρειάζεται βύθιση των αυτοκινητόδρομων στο επίπεδο της θάλασσας ή και κάτω από αυτό προκειμένου να αποκατασταθεί η οπτική και ουσιαστική επαφή της πόλης με την ακτή.
Χρειάζονται ελεύθεροι χώροι στην ακτή και ελεύθερη πρόσβαση σε αυτούς. Δημόσιες και όχι ιδιωτικές εγκαταστάσεις για όλους.
Χρειάζονται δέντρα, άμμος και πράσινο και όχι τσιμέντα, προβλήτες, γιγάντιες πεζογέφυρες, άχρηστα στάδια και κτίρια.